Uw dienares is ziek geworden deze week. Volgens mijn dokter nog een restje van mijn exotische omzwervingen eerder deze zomer. ‘Ergens een beestje opgegeten,’ zei ze laconiek.

Nu kan ik u verzekeren dat ik het als welopgevoed veggiemeisje tracht te vermijden om beestjes te eten, tenzij ze microscopisch klein zijn en ze zich verbergen in iets wat er voor de rest heel plantaardig uitziet. En dat terwijl ik net nog zo’n vurig pleidooi had gehouden voor de groenten en het fruit van de oosterse markten, waar geblutste appels en zielig bruin gevlekte bananen zij aan zij liggen met aubergines die halverwege de groei zijn blijven steken. Véél lekkerder dan het opgeblazen en zogenaamd volmaakte fruit zoals dat hier in de supermarkt te vinden is. Ja, Koen Wauters wist het al: ’t zit vanbinnen. En als Koen Wauters het zegt, moet het wel waar zijn.

Maar blijkbaar bevatten mijn smakelijke, maar kromme komkommers en net-niet-zo glimmende tomaten dus af en toe ook een parasiet, en als God en Alexander Fleming de antibiotica niet hadden uitgevonden, was dat ene blaadje sla mij misschien wel fataal geweest. En op slag had ik begrip voor de zeventiende-eeuwse stillevenschilders, die weliswaar net als ondergetekende een zekere sympathie bleken te koesteren voor gekneusd en wormstekig fruit, maar die ook wisten waar dat kon toe leiden. Kijkt u maar naar het tafereel van Balthasar Van der Ast, waarop appels, peren, pruimen en druiven zijn opgestapeld, terwijl een legertje insecten, versterkt door een hagedis rechts vooraan, afkomt op de weeë geur van de overrijpe vruchten.

Van der Asts schilderij is een typische vanitas-schildering, een weergave waarop het fruit er op het eerste gezicht misschien wel smakelijk uitziet, maar waar de kneuzingen, wormen en insecten de toeschouwer er eigenlijk aan dienen te herinneren dat de aardse schoonheid vergankelijk is, dat alles tijdelijk is, en dat iedereen tenslotte doodgaat. Vrolijke klazen waren het niet meteen, die zeventiende-eeuwers.

Het doel van dergelijke stillevens was nochtans niet het veroorzaken van een collectieve depressie bij al wie aan een dergelijk tafereel voorbij liep. Veeleer bevatten deze werken een miniversie van de bijbelse heilsgeschiedenis. Zo verwijzen de appels er naar Eva’s beruchte appel uit het Aards Paradijs, waarvan slechts één onschuldig hapje de Zondeval teweeg bracht – maar gelukkig zijn er ook de druiven, als het symbool bij uitstek voor Christus, die bij het Einde der Tijden het verloren paradijs zal herstellen. De insecten verbeelden het Kwaad, maar de vlinder staat voor de zuivere ziel, die na de dood rechtstreeks naar de hemel fladdert.

Daarmee toonde een werk als dat van Van der Ast de beschouwer de twee mogelijke levenswegen: u kunt in de voetsporen treden van Eva en kiezen voor een leven vol zoete zonde en nog zoetere lusten – maar weet dat uw lijk vervolgens stinkend zal wegrotten en dat wat van u rest zal worden opgevreten door de wormen. Maar u kunt ook kiezen voor optie B, en gaan voor de gematigde route van de kuise, onthechte en beheerste deugd, die u een enkeltje naar de hemel zal opleveren.

Zelf geef ik echter de voorkeur aan het in de zeventiende eeuw nog onbekende Sneeuwwitjesalternatief, waarbij een hap van een vergiftigde vrucht weliswaar tot vervelende nevenwerkingen leidt, maar waar gulzige meisjes alsnog worden gered door prinsen die strategische kussen uitdelen. En zo was het, dat ook mijn lief mij met zijn vakkundige verwennerijen van de ondergang redde: in de plaats daarvan gaf hij mij twee vlindervleugeltjes, om rechtstreeks mee naar het paradijs te fladderen.

Nee, mijn motivatie om te genezen is opeens niet erg groot meer. Auw, auw, het doet pijn… Hatsjoem en uche uch…

Ik ben sinds zaterdagavond terug in het land na tweeëntwintig lange, lange dagen zonder mijn lief, maar sinds hij mij op Zaventem oppikte, halen we die achterstand ruimschoots in. En onder ons gezegd en gezwegen: sinds het moment waarop hij mij weer in zijn armen sloot, lijken we er zo ongeveer alles aan te doen om de schilderijen van de achttiende-eeuwse François Boucher zo dicht mogelijk te benaderen. Toegegeven, we huppelen nog nét niet als herdertje en herderinnetje door de wei, en ik kijk ook verwachtingsvol uit naar het moment waarop hij mij liefdevol druiven voedert, maar voor het overige is de idylle compleet.

Tevreden zucht.

Indien u nu stiekem hoopte dat ik hier een boompje zou opzetten over de betekenis van de druiven op Bouchers schilderij, dan moet ik u teleurstellen. Hooguit staan ze hier symbool voor de aardse pleziertjes waar de romantische picknickactie van het koppeltje ongetwijfeld toe zal gaan leiden: Boucher doopte zijn schilderij met veel gevoel voor ironie ‘Denken ze aan druiven?’, maar het antwoord op die vraag lijkt een nogal duidelijk en luidkeels ‘NEE!!’

Boucher had dan ook lak aan moraliserende bijbetekenissen of aan bijbelse interpretaties. Vergeet u dus maar de hier in het verleden steeds terugkerende Levensles dat de zinnelijke liefde zondig en slecht was: de schalkse Parijse elite voor wie Boucher zijn schilderijen vervaardigde deed niets liever dan zich wentelen in een atmosfeer van plagerige erotiek. Hun plaatsje in de hemel zou hen worst wezen. En geef toe: wie droomt er nu van rijstpap met gouden lepeltjes indien er net zo goed sappige druiven (of ontbijtjes op bed, of stukjes meegebrachte baklava) kunnen worden gesmikkeld in het hier en nu?!

Boucher en de zijnen maakten fortuin met hun zoetsappige herdertjes en herderinnetjes in pasteltinten, voorgesteld terwijl ze schalkse spelletjes speelden en rollebolden in elegant verwilderde tuinen. Nog ondeugender is overigens het koppeltje zoals dat werd geschilderd door André Fragonard: zij zit elegant op de schommel, terwijl hij vanuit het struikgewas geniet van wat we maar zullen omschrijven als ‘het uitzicht’… Voor diegenen onder u van wie het huwelijk stilaan lijdt onder het feit dat u al uw vrije tijd doorbrengt in de moestuin: hangt u maar eens een schommel aan een tak van de appelboom!

De hele luchthartige atmosfeer werd bij het einde van de achttiende eeuw hartgrondig verpest door ene Antoine-Chrysostome Quatremère de Quincy – alleen al de naam van de man klinkt onheilspellend. Hij begon een hoogstpersoonlijke campagne tegen de kleffe pastorale idylles zoals ze werden geschilderd door Boucher en Fragonard, en pleitte voor een terugkeer naar de Grootse Idealen uit het verleden. De Grieken en de Romeinen met hun strenge zeden (uche uche uch!!) en hun hoogstaande kunst behoorden opnieuw het ijkpunt te worden, niet langer die vermaledijde weke pastelletjes! Het resultaat was een terugkeer naar de grote verhalen uit de klassieke mythologie, en er was plots geen plaats meer voor dollende herdertjes of voor stoute spelletjes in de tuin.

Van een einde in mineur gesproken. En ik wou dat ik u kon opbeuren, maar ik vind dat ik voor vandaag wel genoeg heb geschreven: mijn geliefde wacht op mij, en bij gebrek aan Franse droogstoppels kunnen we ons zonder schuldgevoel te buiten gaan aan… Oh, wel, laten we het erop houden dat we goede Parijzenaars zouden zijn geweest.

Wat is het fijn om terug thuis te zijn.